Wymogi, jakie musi spełniać podmiot ubiegający się o przyznanie świadczenia z pomocy społecznej, będą zależały od rodzaju świadczenia.
Można wyodrębnić następujące grupy sytuacji:
- podmioty ubiegające się o przyznanie świadczenia pieniężnego – w tym przypadku istotne będą dwa elementy: sytuacja dochodowa osoby i rodziny oraz niezbędność występowania okoliczności, która powoduje, że osoba lub rodzina nie jest w stanie przezwyciężyć trudnej sytuacji życiowej.
- osoby ubiegające się o usługi opiekuńcze – istotne jest spełnienie wymogu związanego z sytuacją osobistą danej osoby, sprowadzająca się do niezbędności skorzystania z pomocy innej osoby z uwagi na niemożność zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych, wynikających z wieku, choroby lub niepełnosprawności.
- opieka nad dzieckiem i rodziną – realizowana jest, gdy zaistnieje określona sytuacja faktyczna, a mianowicie rodzina nie będzie w stanie w sposób prawidłowy realizować swojej funkcji.
- osoby ubiegające się o świadczenia realizowane w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej – w tym zakresie sytuacja dochodowa osoby nie jest decydująca, chociaż nie jest bez znaczenia, ma znaczenie dla ustalenia zwrotu wydatków poniesionych przez podmioty udzielające świadczenia. Kluczową role odgrywa tutaj sytuacja osobista ubiegającego się o świadczenie, w szczególności jego stan zdrowia lub konieczność zapewnienia opieki wynikająca z sytuacji osobistej, np. bezdomności, niepełnosprawności, choroby psychicznej.
Jak wspomniano wyżej kryterium dochodowe ma szczególne znaczenie przy przyznaniu świadczeń pieniężnych (patrz rodzaje świadczeń). Obecnie kryterium dochodowe osoby samotnie gospodarującej wynosi 701,00 zł, natomiast kryterium dochodowe na osobę w rodzinie wynosi 528,00 zł. Prawo do świadczeń z pomocy społecznej z wyłączeniem: zasiłku celowego z tyt. zdarzenia losowego lub klęski żywiołowej, specjalnego zasiłku celowego, pomocy pieniężnej dla rodziny zastępczej, pomocy dla cudzoziemca, przysługuje:
- osobie samotnie gospodarującej, której dochód nie przekracza kwoty 701,00 zł
- osobie w rodzinie, w której dochód nie przekracza kwoty 528,00 zł
przy jednoczesnym wystąpieniu, co najmniej jednego z powodów:
- ubóstwa;
- sieroctwa;
- bezdomności;
- bezrobocia;
- niepełnosprawności;
- długotrwałej lub ciężkiej choroby;
- przemocy w rodzinie;
- potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi;
- potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności;
- bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych;
- braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej całodobowe placówki opiekuńczo-wychowawcze;
- trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą;
- trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;
- alkoholizmu lub narkomanii;
- zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej;
- klęski żywiołowej lub ekologicznej.
W zakresie Programu „Posiłek w domu i w szkole” możliwe jest udzielenie pomocy w formie posiłku, świadczenia pieniężnego na zakup posiłku lub żywności, świadczenia rzeczowego w postaci produktów żywnościowych osobom spełniającym warunki otrzymania pomocy wskazane w ustawie z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej oraz spełniającym kryterium dochodowe w wysokości 150% kryterium, o którym mowa w art. 8 ww. ustawy.